Біздің компаниямыз жайлы жалпы ақпарат.
Дәрілік затты медициналық қолдану
жөніндегі нұсқаулық
ТОМОГЕКСОЛ®
Саудалық атауы
Томогексол®
Халықаралық патенттелмеген атауы
Йогексол
Дәрілік түрі
Инъекцияға арналған 300 мг йод/мл, 350 мг йод/мл
ерітінді
Құрамы
1 мл ерітіндінің құрамында:
белсенді зат - 647 мг (300 мг йод/мл) немесе 755 мг (350 мг йод/мл) йогексол 100% затқа шаққанда,
қосымша заттар: натрий кальций эдетаты, трометамин, рН (6,8-7,7) дейін сұйылтылған хлорсутек қышқылы, инъекцияға арналған су.
Сипаттамасы
Мөлдір түссіз немесе ашық-сары түсті сұйықтық (ерітінді)
Фармакотерапиялық тобы
Контрастылық заттар. Рентгенконтрастылы құрамында йоды бар заттар. Ренотроптық рентгенконтрастылы суда еритін төмен осмолярлық заттар. Йогексол.
АТХ коды V08AB02
Фармакологиялық қасиеттері
Фармакокинетикасы
Вена ішіне енгізілген йогексолдың 100% шамасы қалыпты қызмет атқаратын бүйрек арқылы өзгеріссіз күйде 24 сағат ішінде бөлініп шығады. Йогексолдың ең жоғары концентрациясы инъекциядан кейін 1 сағаттан соң несепте анықталады. Бүйрек функциясы қалыпты пациенттерде препараттың жартылай шығарылу уақыты 2 сағат құрайды.
Препарат метаболиттері анықталмаған. Йогексолдың плазма ақуыздарымен байланысуы (2%-дан аз) клиникалық мәнді емес, сондықтан назарға алмауғада болады.
Фармакодинамикасы
Йогексолды дені сау еріктілерге вена ішіне енгізуден кейін гемодинамиканың зерттелген көптеген көрсеткіштерінің, қан ұюының және клиникалық биохимиялық көрсеткіштерінің бастапқы мәнінен елеулі ауытқулары білінген жоқ. Зертханалық көрсеткіштердің аздаған өзгерістері әлсіз болды және клиникалық тұрғыдан маңызы жоқ деп саналады.
Йогексол иондық емес, мономерлі, суда еритін, бір молекуласында йодтың 3 атомы бар рентгенконтрастылы дәрі болып табылады.
Томогексол®ерітіндісінің осмолярлығы мен тұтқырлығы төмендегідей:
| Концентрациясы | Осмолярлығы* Осм/кг Н2О | Тұтқырлығы (мПа х с) | |
| 37оС | 20оС | 37оС | |
| 300 мг йод/мл | 0,64 | 11,6 | 6,1 |
| 350 мг йод/мл | 0,78 | 23,3 | 10,6 |
*Әдіс– булардың қысымы пайдаланылатын осмометрия
Қолданылуы
Томогексол® препараты тек диагностикалық мақсаттарға арналған.
Балалар мен ересектерде мыналарды жүргізу үшін пайдалануға арналған рентгенконтрастылызаттар:
- ангиографияны, урографияны, миелографияны, КТ-ні айқындау
және асқазан-ішек жолының зерттеулерін
Тек ересектерде ғана мыналарды жүргізу үшін:
- флебографияны, омыртқа бағанының бел бөлігінің, кеуде қуысының және мойын бөлігінің миелографиясын және субарахноидальді енгізгенде базальді цистерналардың компьютерлік томографиясын.
- артрографияны, эндоскопиялық ретроградты панкреатографияны (ЭРПГ), эндоскопиялық ретроградты холангиопанкреатографияны (ЭРХПГ), герниографияны, гистеросальпингографияны, сиалографияны.
Қолдану тәсілі және дозалары
Ересектер мен балаларға артерия ішіне, вена ішіне, интратекальді, қуыс ішіне енгізу, пероральді қабылдау және ректальді енгізу үшін.
Препарат дозасы зерттеу әдісіне, пациенттің жасына, дене салмағына, жүректің минуттық көлеміне, жалпы жай-күйіне және препаратты қолдану техникасына байланысты. Контрастылы зат қолданудың алдында және одан кейін, басқа рентгенконтрастылы дәрілердегі сияқты, организмнің тиісті гидратациясын қамтамасыз ету қажет.
| Көрсетілімдер | Йод концентра- циясы, мг/мл | Препарат көлемі, мл | Айрықша нұсқаулар | |
| Вена ішіне енгізу | ||||
| Урография | ||||
| Ересектер | 300 немесе 350 | 40-80 мл | Жекелеген жағдайларда 80 мл-ден көп енгізуге болады ең жоғары доза 40 мл | |
| Балалар (дене салмағы | 300 | 3 мл/кг | ||
| Балалар (дене салмағы 7 кг-ден көп) | 300 | 2 мл/кг | ||
| Флебография (аяқтар) | 300 | 20-100 мл (бір аяққа) | ||
| Сандық субтракциялық ангиография | 300 немесе 350 | 20-60 мл (бір инъекцияға) | ||
| КТ жүргізуін айқындау | ||||
| Ересектер | Инъекциядағы йодтың жалпы мөлшері әдетте 30- | |||
| 300 | 100-200 мл | |||
| 350 | 100-150 мл | |||
| Балалар | Жекелеген жағдайларда 100 мл дейін енгізуге болады | |||
| 300 | 1-3 мл/кг (40 мл дейін) | |||
| Артерия ішіне енгізу | ||||
| Артериография: | ||||
| қолқа доғасы | 300 | 30-40 мл | Бір инъекцияның көлемі енгізу орнына байланысты | |
| селективті церебральді ангиография | 300 | 5-10 мл | ||
| аортография | 350 | 40-60 мл | ||
| ортан жілік артерияларының ангиографиясы | 300 немесе 350 | 30-50 мл | ||
| басқа да түрлері | 300 | зерттеу әдісіне байланысты | ||
| Кардиоангиография: | ||||
| Ересектер сол жақ қарынша, қолқа түбі, селективті коронарография | 350 350 | 30-60 мл 4-8 мл | ||
| Балалар | 300 немесе 350 | Доза жасқа, дене салмағына және ауруға байланысты | ең жоғары доза 8 мл/кг | |
| Сандық субтракциялық ангиография | 300 | 1-15 мл | Енгізілетін жерге қарай 30 мл дейінгі көлемді пайдалануға болады | |
| Интратекальді енгізу | ||||
| Мойын миелографиясы | люмбальді енгізу | |||
| 300 | 7-10 мл | |||
| мойын бүйіріне енгізу | ||||
| 300 | 6-8 мл | |||
| Қуыс ішіне енгізу | ||||
| Артрография | ||||
| 300 | 5-15 мл | |||
| 350 | 5-10 мл | |||
| Гистеросальпингография | ||||
| 300 | 15-25 мл | |||
| Сиалография | 300 | 0,5-2 мл | ||
| Пероральді қолдану | ||||
| АІЖ зерттеуі | ||||
| Ересектер | 350 | Әркімге жеке таңдалады | ||
| Балалар (өңеш) | 300 немесе 350 | 2-4 мл/кг | Ең жоғары доза 50 мл | |
| Шала туған балалар | 350 | 2-4 мл/кг | ||
| КТ жүргізуді айқындау | ||||
| Ересектер | 6 мг йод/мл жуық концентрацияға дейін сумен сұйылту | белгілі бір кезең ішінде алынған ерітіндінің 800-2000 мл | Мысалы:Томогексол®-300 немесе Томогексол®-350 препаратын 1:50 сумен сұйылту. | |
| Балалар | алынған ертіндінің 15-20 мл /кг дене салмағы | |||
| Ректальді енгізу | ||||
| КТ жүргізуін айқындау Балалар | 6 мг йод/мл жуық концентрацияға дейін сумен сұйылту | Әркімге жеке таңдалады | Мысалы: Томогексол®-300 немесе Томогексол®-350 препаратын 1:50 сумен сұйылту. | |
| АІЖ зерттеуі Балалар | 300 немесе 350 100-150 мг йод/мл концентрацияға дейін сумен сұйылту | алынған ерітіндінің 5-10 мл/кг | Мысалы: Томогексол®-300 немесе Томогексол®-350 препаратын 1:1 немесе 1:2 сумен сұйылту. | |
Жағымсыз әсерлері
Жалпы (құрамында йод бар контрастылы дәрілерді қолдану тәсілдерінің бәріне қатысты):
Төменде ионды емес мономерлі контрастылы дәрілер қолданылғанрентгенографиялық емшаралар жүргізумен байланысты болуы мүмкін жалпы жағымсыз әсерлер тізбеленген. Жағымсыз әсерлері қолдану тәсіліне қарай тиісті бөлімдерде көрсетілген.
Аса жоғары сезімталдық реакциялары дозасы мен қолдану тәсіліне байланыссыз туындауы мүмкін, жеңіл симптомдар күрделі анафилактоидты реакция/шок хабаршылары болуы мүмкін.
Контрастылы зат енгізуді дереу тоқтату және, қажет болса, спецификалық емдік дәрілерді тамыр ішіне енгізу басталуы тиіс.
Құрамында йод бар контрастылы зат енгізуден кейін сарысулық креатининнің мардымсыз өткінші жоғарылауы жиі байқалады, контрастылы затпен индукцияланған нефропатия дамуы мүмкін.
Йодизм немесе йод борығы - 10 тәулікке созылатын зерттеуден кейін сілекей бездерінің ұлғаюымен және ауырсынуымен білінетін құрамында йод бар контрастылы зат енгізуге деген сирек реакция.
Жағымсыз құбылыстардың туындау жиілігінің берілген мәндері бастапқы клиникалық құжаттамаға және 90000-нан астам пациент қатысқан жарияланған зерттеулер деректеріне негізделген.
Жағымсыз құбылыстар жиілігі келесі үлгіде жіктеледі:
Иммундық жүйе тарапынан бұзылулар: сирек - аса жоғары сезімталдық реакциялары (соның ішінде, ентігу, бөртпе, эритема, есекжем, қышыну, тері реакциялары, васкулит, ангионевроздық ісіну, көмейдің ісінуі, ларингоспазм, бронхспазм немесе кардиогенді емес өкпе ісінуі). Реакциялар инъекциядан кейін бірден немесе бірнеше күн өткен соң туындауы мүмкін; белгісіз - анафилаксиялық/анафилактоидты реакция, анафилаксиялық/ анафилактоидты шок.
Жүйке жүйесі тарапынан бұзылулар: сирек - бас ауыруы; өте сирек -дисгевзия (өткінші темір татуын сезіну); белгісіз - вазовагальді естен тану.
Кардиологиялық бұзылулар: сирек – брадикардия.
Тамыр бұзылулары: өте сирек - артериялық гипертензия, артериялық гипотензия
Ас қорыту жүйесі тарапынан бұзылулар: жиі емес - жүрек айну; сирек - құсу; өте сирек - диарея, іштің ауыруы/жайсыздануы; белгісіз - сілекей бездерінің ұлғаюы.
Жалпы бұзылулар және инъекция орнындағы реакциялар:жиі - ысынуды сезіну; сирек - пирексия; өте сирек - қалтырау.
Жарақаттар, уланулар және емшара асқынулары: белгісіз - йодизм.
Тамыр ішіне енгізу (артерия ішіне және вена ішіне)
«Жалпы» қосалқы бөлімін алдымен оқып шығуды өтінеміз. Төменде ионды емес мономерлі рентгенконтрастылы заттарды тамыр ішіне енгізгенде туындайтын жағымсыз құбылыстар ғана сипатталған.
Артерия ішіне қолдануға тән жағымсыз әсерлер сипаты инъекция орнына және енгізілген дозаға байланысты. Селективті ангиография және контрастылы дәріні жоғары концентрацияларда белгілі бір ағзаға жеткізетін басқа емшаралар осы нақты бір ағзадағы асқынулармен қатар жүруі мүмкін.
Иммундық жүйе тарапынан бұзылулар: белгісіз: өмір үшін қауіпті немесе өліммен аяқталатын анафилаксия, ауыр пустулезді, эксфолиативті немесе буллезді реакцияларды қоса, аса жоғары сезімталдық реакциялары.
Эндокринді бұзылулар: белгісіз - тиреотоксикоз, транзиторлы гипотиреоз.
Психикалық бұзылулар: белгісіз -сананың шатасуы.
Жүйке жүйесі тарапынан бұзылулар: сирек - бас айналу; өте сирек: құрысулар, сананың бұзылуы, энцефалопатия, мелшию,сенсорлы саладағы бұзылулар (оның ішінде, гипоестезия), парестезия, тремор; белгісіз: транзиторлы қозғалыс дисфункциясы (оның ішінде, сөйлеудің бұзылуы, афазия, дизартрия), транзиторлы контрастылы энцефалопатия (транзиторлы гемиплегияны немесе делирий, транзиторлы есте сақтай алмау, бағдардан жаңылу, кома және ретроградты амнезияны қоса).
Көру мүшесі тарапынан бұзылулар: белгісіз -транзиторлы кортикальді соқырлық.
Есту мүшесі және тепе-теңдік тарапынан бұзылулар: белгісіз -транзиторлы естімей қалу.
Кардиологиялық бұзылулар: сирек: аритмия (оның ішінде, брадикардия, тахикардия); өте сирек: миокард инфарктісі, гиперемия, артериялық гипертензия; белгісіз: ауыр кардиологиялық асқынулар (оның ішінде, жүректің тоқтап қалуы, жүректің және тыныс алудың тоқтап қалуы), коронарлы артериялар түйілуі, кеуде қуысының ауыруы.
Тамыр бұзылулары: өте сирек - қан кернеулер; белгісіз: шок, артериялар түйілуі, ишемия, тромбофлебит және тромбоз.
Тыныс алу жүйесі, кеуде қуысы ағзалары және көкірек ортасы тарапынан бұзылулар: сирек - жөтел; өте сирек: ентігу, кардиогенді емес өкпе ісінуі;белгісіз: респираторлық бұзылулардың ауыр симптомдары мен белгілері, бронхспазм, ларингоспазм, бронх демікпесінің ұстамасы.
Ас қорыту жүйесі тарапынан бұзылулар: сирек: диарея, жүрек айнуы, құсу, сілекей бездерінің ұлғаюы, іштің ауыруы; белгісіз: панкреатит өршуі, жедел панкреатит.
Тері және тері асты шелі тарапынан бұзылулар: белгісіз: мультиформалы эритема, жедел жайылған экзантематозды пустулез, буллезді дерматит, Стивенс-Джонсон синдромы, уытты эпидермалық некролиз, эозинофилиямен және жалпы симптомдармен болатын дәрілік бөртпе, псориаздың жайылуы.
Тірек-қимыл аппараты және дәнекер тін тарапынан бұзылулар: белгісіз – артралгия.
Бүйрек және несеп шығару жолдары тарапынан бұзылулар: сирек - бүйрек функциясының бұзылуы, жедел бүйрек жеткіліксіздігін қоса.
Жалпы бұзылулар және инъекция орнындағы реакциялар: жиі -ысынуды сезіну; жиі емес - ауыру және жайсыздану; сирек: астениялық жай-күйлер (мысалы, дімкәстану, қажу); қалтырау, гипертермия, белгісіз -енгізген жердегі реакциялар, соның ішінде экстравазация, арқаның ауыруы.
Интратекальді енгізу
«Жалпы» қосалқы бөлімін алдымен оқып шығуды өтінеміз. Төменде ионды емес мономерлі рентгенконтрастылы заттарды интратекальді енгізу кезінде туындайтын жағымсыз құбылыстар ғана сипатталған.
Интратекальді енгізгенде жағымсыз әсерлер диагностикалық емшарадан кейін бірнеше сағаттан немесе тіпті күннен соң туындауы мүмкін. Жағымсыз әсерлер жиілігі люмбальді пункциядан кейінгідей. Бас ауыру, жүрек айну, құсу немесе бас айналу елеулі дәрежеде пункция саңылауы арқылы ликвордың ағып кетуі салдарынан субарахноидальді кеңістікте қысымның төмендеу себебінен болуы мүмкін. Қысымның төмендеуін азайта түсу үшін ми-жұлын сұйықтығының тым көп мөлшерде шығарылуынан сақтану керек.
Иммундық жүйесі тарапынан: анафилаксиялық / анафилактоидты реакцияларын қоса, аса жоғары сезімталдық реакциялары.
Психикалық бұзылулар: белгісіз - сананың шатасуы.
Жүйке жүйесі тарапынан бұзылулар: өте жиі - бас ауыру (қатты ауыруы және ұзаққа созылуы мүмкін); жиі емес - асептикалық менингит (химиялық менингитті қоса); сирек: құрысулар, бас айналу; белгісіз - электроэнцефалограммадағы ауытқулар, менингизм, транзиторлы энцефалопатия, уақытша есте сақтай алмауды, команы, мелшию мен ретроградты амнезияны, қозғалыс дисфункциясын (соның ішінде, сөйлеудің бұзылуы, афазия, дизартрия), парестезияны, гипестезияны және сенсорлы бұзылуларды қоса.
Көру мүшесі тарапынан бұзылулар: белгісіз - транзиторлы кортикальді соқырлық, көздің қарығуы.
Есту мүшесі және тепе-теңдік тарапынан бұзылулар: белгісіз - транзиторлы естімей қалу.
Ас қорыту жүйесі тарапынан бұзылулар: жиі –іштің ауыруы, сілекей бездерінің ұлғаюы, жүрек айну, құсу, диарея.
Тірек-қимыл аппараты және дәнекер тін тарапынан бұзылулар: сирек -мойынның ауыруы, арқаның ауыруы; белгісіз - бұлшықеттердің түйілуі.
Жалпы бұзылулар және инъекция орнындағы реакциялар: сирек -аяқ-қолдың ауыруы; белгісіз - ысыну сезіну, пирексия, дірілдеу (қалтырау), енгізген жердегі реакциялар.
Қуыс ішіне енгізу
«Жалпы» қосалқы бөлімін алдымен оқып шығуды өтінеміз. Төменде ионды емес мономерлі рентгенконтрастылы заттарды қуыс ішіне енгізу кезінде туындайтын жағымсыз құбылыстар ғана сипатталған.
Иммундық жүйесі тарапынан бұзылулар: анафилаксиялық / анафилактоидты реакцияларын қоса, аса жоғары сезімталдық реакциялары.
Жүйке жүйесі тарапынан бұзылулар: бас ауыруы, дисгевзия, вазовагальді синкопе.
Ас қорыту жүйесі тарапынан: жүрек айнуы, іштің ауыруы, майлы бездердің ұлғаюы, құсу, диарея.
Жалпы бұзылулар және инъекция орнындағы реакциялар: ысыну сезіну, пирексия, дірілдеу (қалтырау), енгізген жердегі реакциялар.
Эндоскопиялық ретроградты холангиопанкреатография (ЭРХПГ)
Ас қорыту жүйесі тарапынан бұзылулар: жиі: панкреатит, қандағы амилаза деңгейінің жоғарылауы.
Пероральді енгізу:
Ас қорыту жүйесі тарапынан бұзылулар: өте жиі – диарея; жиі: жүрек айну, құсу; жиі емес - іштің ауыруы.
Гистеросальпингография (ГСГ)
Ас қорыту тарапынан бұзылулар: өте жиі - іштің төменгі тұсының ауыруы.
Артрография
Тірек-қимыл аппараты және дәнекер тін тарапынан бұзылулар: белгісіз - артрит
Жалпы бұзылулар және инъекция орнындағы реакциялар: өте жиі – ауыру.
Герниография
Жалпы бұзылулар және инъекция орнындағы реакциялар: белгісіз - емшарадан кейінгі ауырулар.
Кейбір жағымсыз реакциялар сипаттамасы. Коронарлық, церебральді, бүйрек және шеткері артериялардың контрастылы ангиографиясынан кейін тромбоэмболиялық асқынулары хабарланған. Контрастылы зат енгізу осы асқынулардың дамуына ықпал етуі мүмкін.
Контрастылы күшейтілген коронарлы ангиография кезінде немесе одан кейін, жедел миокард инфарктісін қоса, кардиологиялық асқынулар жағдайлары сипатталған. Жасы ұлғайған пациенттерде немесекоронарлық артериялардың ауыр ауруы, тұрақсыз стенокардия және сол жақ қарынша дисфункциясы болғанда кардиологиялық асқынулар қаупі жоғары.
Өте сирек жағдайларда контрастылы зат гематоэнцефалдық бөгет арқылы ми қыртысына өтуі мүмкін, бұл транзиторлы неврологиялық реакцияларға, атап айтқанда, құрысуларға, транзиторлы қозғалыстық немесе сенсорлық бұзылуларға, сананың шатасуына, есте сақтай алмауға және энцефалопатияға әкелуі мүмкін.
Анафилактоидты реакция мен шок кезінде айқын артериялық гипотензия және сонымен байланысты гипоксиялық энцефалопатия, бүйрек және бауыр жеткіліксіздігі сияқты симптомдар мен белгілер дамуы мүмкін.
Кейбір жағдайларда контрастылы зат экстравазациясында жергілікті ауырулар мен ісінгіштік туындайды, бірақ бұл симптомдар зардаптарсыз басылады. Қабыну, тіндік некроз және компартментальді синдром жағдайлары сипатталған.
Педиатрияда қолдану. Балаларда, соның ішінде шала туған және жаңа туған нәрестелерде құрамында йод бар рентгенконтрастылы заттарды енгізуден кейін транзиторлы гипотиреоз жағдайлары хабарланды. Шала туған нәрестелер йод әсерлеріне ерекше сезімтал. Шала туған емшектегі сәбиде транзиторлы гипотиреоз жағдайы хабарланды. Осы сәбиді емізетін анаға бірнеше рет Томогексол® енгізілді. Жаңа туған нәрестелерде, әсіресе, жүктілік кезеңінде анасына йодталған контрастылы заттар енгізуден кейінгі өмірінің алғашқы аптасында тиреоидты функцияға мониторинг өткізілуі тиіс.
Контрастылы зат енгізуге дейін және одан кейін талапқа сай гидратация қажет, бұл ерте жастағы балалар (және шала туғандар) үшін ерекше маңызды. Нефроуытты препараттар тоқтатылуы тиіс. Ерте жастағы балаларға тән төмендеген гломерулярлы сүзіліс рентгенконтрастылы заттардың баяу шығарылуына да әкелуі мүмкін.
Емшектегі балалар (<1 жас) және әсіресе жаңа туған нәрестелер электролитті теңгерім мен гемодинамиканың бұзылуына бейім болып келеді.
Қолдануға болмайтын жағдайлар
Дәрілермен өзара әрекеттесуі
Томогексол® препаратын басқа дәрілік заттармен араластыруға болмайды (жеке шприц пен инені пайдалану қажет).
Құрамында йод бар контрастылы дәрілер енгізу бүйрек функциясының уақытша бұзылуымен қатар жүруі мүмкін, ал бұл метформин қабылдайтын қант диабетімен науқастарда сүт қышқылды ацидоз дамуына түрткі болуы мүмкін.
Құрамында йод бар контрастылы дәрілер енгізуге дейін 2 аптадан аз уақыт бұрын интерлейкин-2 қабылдаған науқастарда көп кейін білінетін реакциялардың (тұмау тәрізді симптомдардың немесе тері реакцияларының) жоғары даму қаупі болады.
Кейбір нейролептиктерді немесе трициклді антидепрессанттарды бір мезгілде пайдалану құрысуға дайындық шегін төмендетуі мүмкін және, осынысымен, рентгенконтрастылы заттарды енгізуден индукцияланған құрысулар қаупін арттыруы мүмкін.
Бета-блокаторлардың жәрдемімен емдеу аса жоғары сезімталдық реакцияларының даму шегін төмендетуі мүмкін, ол аса жоғары сезімталдық реакцияларын емдеу үшін бета-агонистердің өте жоғары дозалары қажет болады.
Бета-блокаторлар, вазобелсенді заттар, АӨФ тежегіштері және ангиотензин рецепторларының антагонистері артериялық қысым өзгерген кезде оның орнын толтырудың кардиальді механизмдерінің тиімділігін төмендетуі мүмкін.
Құрамында йод бар контрастылы дәрілердің бәрі қалқанша без функциясын талдау нәтижелеріне ықпал етуі мүмкін, ал бездің йод байланыстыру қабілеті бірнеше апта ішінде төмендеуі мүмкін.
Қан сарысуындағы және несептегі контрастылы дәрілердің жоғары концентрациясы билирубин, ақуыздар және органикалық емес заттардың (мысалы, темір, мыс, кальций, фосфаттар) зертханалық талдаулар нәтижелеріне ықпал етуі мүмкін. Сондықтан осы заттарға талдауды тексеру өткізген күні жасауға болмайды.
Айрықша нұсқаулар
Барлық ионды емес мономерлі контрастылы заттарды қолданған кездегі ерекше сақтық шаралары:
Құрамында йоды бар контрастылы заттарға аллергия, демікпе немесе жағымсыз реакциялар бар болғанда ерекше сақтық керек. Сондықтан рентгенконтрастылы заттарды қолданудың кез келген тәсілінде ауру тарихын нақты зерттеу қажет, аллергиялық диатезі бар немесе аса жоғары сезімталдық реакциясының бар екендігі белгілі науқастарда препаратты үлкен сақтықпен тағайындайды.
Жақпаушылыққаупі жоғары болатын пациенттер үшін кортикостероидтармен немесегистаминді Н1 және Н2-антагонистерімен премедикация жүргізуге болады, дегенмен, олар анафилаксиялық шоктың алдын ала алмайды, бірақ алғашқы клиникалық белгілерді ғана бүркемелейді. Бронх демікпесі бар пациенттерде әсіресе бронхтың түйілу қаупі ұлғаяды.
Томогексол® препаратын қолданған кезде күрделі реакциялардың даму қаупі аз деп есептеледі. Алайда құрамында йоды бар контрастылы заттар күрделі, өмірге қауіпті, өлімге соқтыратын анафилаксиялық/анафилактоидтық реакцияларды немесе аса жоғары сезімталдықтың басқа да көріністерін туындатуы мүмкін. Дәрілердің мөлшеріне және қолдану тәсіліне қарамай-ақ, ангионевроздық ісіну, конъюнктивит, жөтел, қышыну, мұрынның бітелуі, түшкіру және есекжем сияқты симптомдар шұғыл емдеуді қажет ететін күрделі анафилактоидтық реакциялардың туындағанын көрсетуі мүмкін.
Сондықтан күрделі реакциялар жағдайында олардың пайда болуы жағдайына әрекеттің ретін алдын ала ойластыру және шұғыл ем жүргізу үшін қолда қажетті препараттар және құрал-жабдықтар дайын болуы керек. Шок жағдайы дамыған жағдайда рентгенконтрастылы заттарды енгізу дереу тоқтатылуы тиіс және – қажет болғанда – бұл арнайы препараттарды вена ішіне енгізуді қажет етеді.
Рентгенографияның бүкіл емшарасы барысында вена ішіне жылдам енгізуді қамтамасыз етуүшін әрқашан канюля немесе катетер орнату ұсынылады.
β-блокаторларды пайдаланып жүрген пациенттерде вагустық реакциялар ретінде қате түсіндірілуі мүмкін анафилаксияның типтік емес симптомдары көрініс беруі ықтимал.
Әдеттегідей, аса жоғары сезімталдық реакциялары тыныс алудың орташа тарылуы, терінің қызаруы (эритема), есекжем, қышыну немесе беттің ісінуі сияқты аздаған респираторлық немесе тері симптомдары түрінде көрініс береді. Ангионевроздық ісіну, дауыс саңылауы астындағы шырышты қабықтың ісінуі, бронхтың түйілуі және шок сияқты ауыр реакциялар сирек кездеседі.
Бұл реакциялар әдетте рентгенконтрастылы заттарды қолданғаннан кейін алғашқы бір сағат ішінде дамиды. Сирек жағдайларда аса жоғары сезімталдық реакциялары кідіріп (бірнеше сағаттан немесе күннен кейін) пайда болуы мүмкін, бірақ оның өмір үшін қауіптілігі сирек болады және, негізінен, тері жабындарына тиесілі болады.
Коагулопатия
Рентгенконтрастылы заттарды қолданып жүргізілген катетеризациялық ангиография тромбоэмболияны туындатуы мүмкін. Иондық емес рентгенконтрастылы заттардың, иондық заттарға қарағанда, қанның ұю жүйесіне in vitro ықпалы әлсіздеу.
Қантамыр ішіне катетер орналастырғанда рентгенконтрастылы заттармен қатар, басқа да көптеген факторлар да тромбоэмболияның дамуына ықпалын тигізуі мүмкін екендігін ескерген жөн.
Оларға: зерттеу ұзақтығы, инъекциялар саны, катетер түрі және шприцтің материалы, қатар жүретін аурулар және қатар қолданылатын дәрілік препараттар жатады.
Иондық заттарға қарағанда, иондық емес контрастылы заттар қан ұю жүйесіне in vitro әлсіздеу әсер етеді. Қантамыр ішіне катетер орналастырғанда ангиография әдістемесін мұқият сақтау керек және ем-шарадан туындаған тромбоз және эмболия қаупін барынша ең төменге азайту үшін катетерді (мысалы, гепарині бар физиологиялық ерітіндімен) жиі жуып-шаю қажет.
Зерттеу ұзақтығы, мүмкіндігінше, қысқалау болуы тиіс.
Гомоцистинуриясы бар пациенттерде сақтық танытқан жөн (Тромбоэмболия қаупі бар).
Су теңгерімі
Контрастылы заттарды енгізуге дейін және енгізуден кейін су жүктемесімен жеткілікті қатамасыз ету керек. Қажет болған жағдайда, науқаста рентгенконтрастылы заттарды организмнен толық шығарғанға дейін вена ішіне инфузия жасау арқылы электролиттік-су теңгерімін қалпына келтіреді. Бұл әсіресе көптеген миеломасы, қант диабеті, бүйрек функциясының бұзылуы бар науқастарға, сондай-ақ емшектегі және кішкентай балалар мен егде науқастарға қатысты.
Су және электролиттік теңгерімнің бұзылуына бейім науқастарда сарысулық кальций деңгейінің ықтимал төмендеуін бақылау қажет.
Диуретиктерді қабылдағанда, ең алдымен, бүйрек функциясының жедел жеткіліксіздігінің даму қаупінің салдарынан, су және электролиттік теңгерімді бақылаған жөн.
Қан айналымы жүйесінің реакциялары
Сондай-ақ жүректің күрделі аурулары және өкпе шеңберінің гипертониясы бар науқастарға қатысты сақтық танытқан жөн, өйткені оларда гемодинамиканың бұзылулары немесе аритмия пайда болуы мүмкін. Бұл әсіресе рентгенконтрастылы затты коронарлы енгізу жағдайында қолданылуға келеді.
Жүрек функциясының жеткіліксіздігі, жүректің ауыр коронарлық ауруы, стенокардиясы, клапандар кемістігі бар науқастар, сондай-ақ миокард инфарктісін, коронарлық шунттауды және өкпелік гипертензияны бастан кешкен науқастар жүрек-қантамыр реакцияларына аса бейім болады.
Егде жастағы науқастарда және анамнезінде жүрек аурулары бар науқастарда ЭКГ-де ишемиялық өзгерулер және аритмиялар жиі кездеседі.
Жүрек функциясының жеткіліксіздігі бар науқастарда рентгенконтрастылы затпен интравазальді инъекция өкпенің ісінуін туындатуы мүмкін.
ОЖЖ тарапынан бұзылулар
Жедел ишемиялық инсульті немесе жедел бассүйекішілік қан кетулері бар науқастарда, сондай-ақ гематоэнцефалдық бөгеттің бұзылуын туындататын аурулары, ми ісінуі, жедел демиелинизациясы немесе өршіген церебральді атеросклерозы бар науқастарда қантамыр ішіне енгізуді сақтықпен жүргізген жөн.
Метастаздардан, дегенеративті немесе қабыну үдерістерінен туындаған неврологиялық симптомдар рентгенконтрастылы заттарды қолданған кезде күшеюі мүмкін. Рентгенконтрастылы затты артерия ішіне енгізу қантамырларды тарылтып, кейіннен мидың ишемиясын туындатуы мүмкін.
Ми қан айналымының бұзылу симптомдары бар, инсультті немесе жиі транзиторлық ишемиялық шабуылдарды бастан кешкен пациенттерде рентгенконтрастылы заттармен артерия ішіне инъекция жасағаннан кейін неврологиялық асқынулардың жоғары қаупі бар.
Жедел церебральді патологиясы, ісіктері немесе анамнезінде эпилепсиясы бар пациенттер құрысуларға бейім және айрықша назар аударуды қажет етеді. Алкогольдік және есірткілік тәуелділігі бар тұлғаларда сондай-ақ құрысулардың және неврологиялық реакциялардың даму қаупі жоғары.
Бірнеше пациенттерде миелографиядан кейін, болжам бойынша, люмбальді пункцияда жұлын сұйықтығы қысымының төмендеуі нәтижесінде туындайтын уақытша естімей қалу және тіпті кереңдік байқалған.
Бүйрек
Құрамында йоды бар рентгенконтрастылы заттарды қолдану нефропатияны, бүйрек функциясының бұзылуын немесе бүйрек функциясының жедел жеткіліксіздігін туындатуы мүмкін. Контрастылы заттарды енгізгеннен кейін, бүйрек функциясының жедел жеткіліксіздігіне жол бермеу үшін, жоғары қауіп тобына жататын бүйрек функциясының бұзылуы және қант диабеті бар науқастарға ерекше назар аударған жөн.
Рентгенконтрастылы заттарды енгізгеннен кейін бүйрек функциясының жеткіліксіздігіне бейім ететін басқа да факторлар анамнезде бүйрек ауруының болуы, 60-тан асқан жас, сусыздану, өрши бастаған атеросклероз, жүрек функциясының жеткіліксіздігі, жоғары дозалар және рентгенконтрастылы заттармен көп реттік инъекциялар, рентгенконтрастылы заттарды тікелей бүйрек артериясына енгізу, нефроуыттардың әсері, артериялық гипертензияның ауыр және созылмалы түрі, гиперурикемия, парапротеинемия (миеломатоз және Вальденстрем макроглобулинемиясы) немесе диспротеинемия болып табылады.
